Interview met Reinder Rustema: Nieuwe Media & Politiek
Voor veel studenten Nieuwe Media aan de UvA is Reinder Rustema geen onbekende. Naast het doceren aan de UvA is Rustema een oudgediende op het vlak van Nieuwe Media en politiek. Zo maakte hij ooit deel uit van De Digitale Stad, schreef tientallen politieke opinieartikelen, was zelf verkiesbaar en beheert hij sites als petities.nl. Redenen genoeg om hem te interviewen, daarom toog ik vorige week met mijn dictafoon app richting zijn kantoortje aan het Turfdraagsterpad.
Kun je kort wat projecten noemen waar je bij betrokken bent geweest en wat daar je rol was?
‘Het project wat ik zelf heb geïnitieerd en wat de meeste impact heeft gehad is petities.nl. Ik heb nu een e-mail database met tweeënhalf miljoen e-mailadressen van mensen die ooit een petitie hebben getekend. Die verwachten daar heel veel van en dat zet het op scherp.’
‘Verder De Digitale Stad, daar was ik meer observator, ik nam waar en maakte er een analyse van. Dat was dus minder mijn eigen ding. En als kandidaat voor de verkiezingen deed ik mee met een beginnende politieke partij die daarna ook weer uiteen viel. Ook ben ik bezig met het Democratiespel. Maar dat staat nog steeds in de steigers. De interface deugt namelijk nog niet en daar moet nog aan gesleuteld worden.’
Wat houd dat Democratiespel in?
‘Het Democratiespel is een simulatie van het Nederlandse politieke systeem maar dan zonder politieke partijen. Het gaat hier om de issues en onderwerpen zelf. Ieder individu kan daar over stemmen en kan zelf ook onderwerpen toevoegen, waar je weer punten voor kan krijgen. En de gebruikers met de meeste punten in het systeem vormen samen het parlement. Het parlement mag wetten initiëren en kan vijftien ministers aanstellen. En de vraag is dan: Gaan al die individuen in het spel zitten zich ook groeperen en gedragen als klassieke politieke partijen zoals we die nu kennen? of wordt het een heel dynamisch en ander fenomeen?’
En dat speelt zich allemaal online af?
‘Ja, in theorie zou het ook nog in andere media kunnen leven, bijvoorbeeld op televisie, maar in eerste instantie is het alleen op het web.’
Heb je een voorkeur voor één van je projecten?
‘Ik vind dat laatste project, het democratiespel het belangrijkste, maar dat is tegelijk ook het moeilijkste. Ik probeer met het spel een argument te maken over hoe de politiek ook zou kunnen werken. Datzelfde punt kan ik natuurlijk ook maken met een artikel of met een boek. Dat heb ik trouwens ook gedaan, maar als het inderdaad beter blijkt te werken in een simulatie, in een laboratoriumsetting, dan is dat een sterker argument. Dan heb je iets om naar te wijzen en iets dat gedachten op gang kan brengen. Iedereen kan het zelf proberen en er zelf mee spelen.’
Is je doel om ‘gedachten op gang te brengen’ of wil je eigenlijk ook dat dingen structureel veranderen in ons politieke systeem?
‘Ja, uiteindelijk hoop ik ook dat het invloed heeft op het bestaande politieke stelsel. En niet eens heel erg: ik hoef geen code te veranderen onder de motorkap, geen grondwetwijzigingen. Het gaat alleen om de ongeschreven praktijk dat partijen een coalitie vormen waarmee ze een regering aanstellen. En mijn pleidooi is dat een parlement met 150 verschillende individuen ook gezamenlijk vijftien technocraten kan aanstellen die ook prima een regering kunnen vormen. Dat probeer ik online aan te tonen. Een regering die zich in het midden afspeelt, zoals die klassieke middenpartijen die nu al nauwelijks meer bestaan. En die technocraten moeten dan steeds inschatten: oké, waar is een parlementaire meerderheid voor, waar kom ik mee weg, wat is technisch mogelijk, wat is budgettair mogelijk, enzovoorts.’
Zou je in het hervormen van de politiek ook een stap willen maken naar een directe democratie, waarbij burgers via het internet zelf direct stemmen op wetgeving?
‘Ik sta diep in de parlementaire democratie. Dat systeem is nog lang niet uitgewoond en om dat weg te gooien en over te stappen naar een directe democratie is me te snel. Volgens mij kan je bepaalde elementen uit een directe democratie gebruiken, maar het huidige systeem is nog niet eens gerepareerd.’
‘Het systeem weggooien en vervangen door een directe democratie klinkt heel democratisch, want iedereen lijkt er dan bij betrokken. Maar dan heb je waarschijnlijk een minderheid van hoogopgeleide, blanke mannen die het leuk vinden om elke dag achter de computer te kruipen om daar de wetsvoorstellen van de dag langs te klikken. En daarnaast een grote meerderheid die dat niet interessant vindt, maar dus ook niet op enige vorm gerepresenteerd wordt. En ik hecht sterk aan die representatie, want als mensen zich niet gerepresenteerd voelen levert dat conflict op. In Nederland is er een heel stuk van het politieke spectrum waarvan gezegd wordt: die mensen voelen zich niet gehoord door bestaande politieke partijen en daarom stemmen ze op Geert Wilders. Fiks dat en zorg ervoor dat ze zich wél gehoord en gerepresenteerd voelen. Dat is pas een groot probleem.’
Zie je verder manieren waarop de overheid Nieuwe Media beter kan inzetten?
‘Als je het hebt over dienstverlening, de mechanica en bureaucratie van de overheid, dan is daar nog heel veel achterstand in te halen ten opzichte van andere sectoren in de maatschappij. Winkels gaan allemaal in no-time online en mensen passen zich met het grootste gemak op aan, terwijl veel dienstverlening van de overheid achter blijft.’
‘De overheid heeft ook zoveel informatie die niet open, transparant en toegankelijk is. Ik zou graag zien dat al die gegevens die nu opgeslagen liggen in verschillende ministeries als open data beschikbaar worden.’
Je beheert zelf petities.nl, maar zou je liever hebben dat de overheid zelf, net zoals in Amerika en in het Verenigd Koninkrijk, met een petitiesite komt waarbij de overheid verplicht moet antwoorden?
‘Dat is lastig. Ik zou ze er niet toe willen verplichten. Dat is in Nederland ook al gebeurd met het burgerinitiatief. Politici willen zich niet voor laten schrijven waar ze op moeten reageren. Dat moeten ze op eigen houtje gewoon doen. Op sommige petities hoeft je ook helemaal niet te reageren. Er is altijd wel een paar procent van de maatschappij die perse duidelijkheid wil hebben over het buitenaards leven, omdat de overheid bewijs zou achterhouden. Die mensen moet je eigenlijk doorverwijzen naar de zorgverleners, maar hun petities hoef je niet steeds te beantwoorden met hetzelfde verhaal. De Engelse commissie die de petities behandeld in de UK heeft ook al in hun jaarrapport geschreven dat ze het grootste gedeelte van de tijd met dat soort petities bezig zijn.’
‘Nee, laat maar zitten. Als je een verplichting hebt dan krijg je heel veel verspilde energie die in dat soort dingen gaat zitten. Maar je moet wel letten op bepaalde petities die een groot gedeelte van een maatschappij representeren, ook al zit er een misvatting in. Die moet je wel beantwoorden. En soms, dat is het moeilijkste, moet je beantwoorden met een: Nee, want…’
Links